İlk Osmanlı Bankası Ne Zaman Nerede Açıldı?

İlk Osmanlı Bankası Ne Zaman Nerede Açıldı?

Osmanlı devletin ilk banka ne zaman nerede açıldı? Osmanlı devletinde açılan ilk banka tam olarak banka işlevi olup olmadığı tartışma konusu olabilir. Osmanlı devleti ekonomi krizi yaşarken ilk banka açılışını yaparak nasıl bir yol izlemiş olabilir?

Bank-ı Dersaadet

Osmanlı devleti ekonomik zorluklar yaşadığı dönemlerden geçiyordu. Bu dönemler içerisindeyken döviz kurunu paritesinin değerini, altın liranın değerini ve kaimenin ( Kâğıt Para ) devalüasyonunu önlemek özetlemek gerekirse Osmanlı ekonomisini istikrarlı bir konuma getirmek amacıyla 1844 yılı içerisinde para reformları gerçekleştirildi. Belirli politikaların uygulanabilmesi için ise 1856 ve sonrasında modern bankacılık kurumu için ilk adımlar atılmaya başladı.

Belirlenen hedefler doğrultusunda Osmanlı devletinde ilk banka, hükümetin himayesi altında 1847 yılında Jacques Alléon ve Manolaki Baltazzi adlı iki Galata bankeri tarafından Bank-ı Dersaadet-İstanbul Bankası ( Banque de aConstantinople ), adıyla kuruldu.

1853 — 1856 yılları arasında yapılan Kırım savaşı sonrası mali sıkıntılardan dolayı oluşan ilk Dış Borçlanmasını bu savaş süresince yapmak zorunda kalmıştı. Osmanlı devleti 4 Ağustos 1854 tarihinde 5 milyon sterlin,24 Ağustos 1854 tarihinde 3 milyon 3 yüz bin sterlinlik ve yine hemen arkasından 27 Haziran 1855 tarihinde 5 milyon 5 yüz bin sterlinlik borç almak zorunda kaldı. Durum böyle olunca kredi ve borçlanma işlemlerini, girişimlerini yönetebilecek geniş imtiyazlara sahip bir devlet bankasının kurulmasını da beraberinde getirmiş oldu.

İmtiyaz Nedir? : Başkalarına tanınmayan özel, kişisel hak veya şart, ayrıcalık.

Dış Borçlanma

Tanzimat Fermanı ile ortalık karışınca II. Mahmut 47 farklı gümüş para bastırmıştı. Bastırmasının en büyük nedeni savaşlar ve iç isyanlar nedeniyle para sıkıntısı yaşanmaya başlanmıştı. Dış borçlanmaya sıcak bakmayan Osmanlı devleti, iltizam usulüyle vergi toplamaya gider veya mültezimlerden borç alırdı.

Mültezim Nedir? : Mültezim, Osmanlı toprak sisteminde açık artırma usulüyle, belirli eyaletleri kiraya vermeye iltizam, iltizam sahibi olan kişiye de mültezim denirdi. Bu yolla elde edilen para doğrudan devlet kasasına giderdi.

Ottoman Bank “Osmanlı Bankası”

İngiliz diplomat Layard’ın başkanlığında 1856 yılında her biri 20’şer sterlin değerinde olan 25000 hisseden oluşan toplam kuruluş değeri ise 500 bin sterline tekabül eden Merkezi Londra’da olan ilk Ottoman Bank ( Osmanlı Bankası ) bu şekilde kuruldu. Ancak Osmanlı Bankası (The Ottoman Bank) beklenen başarıyı sağlayamadı. 1860’lardan itibaren yeni bir devlet bankası kurulması çalışmaları başladı.

Bank-I Şahane-i Osmani

Yaşanan tüm bu olaylardan sonra Ottoman Bank ( Osmanlı Bankası ) hissedarları ile Fransız sermayedarların oluşturmuş olduğu grup 1862 yılı içerisinde Paris’te bir anlaşma yaptı. 1856 yılından itibaren gerçekleştirilmeye çalışılan devlet bankası imtiyazı olan ulusal bir banka kurma yolunda önemli gelişmeler kaydetti. 7 Yılı aşkın süredir faaliyette olan Ottoman Bank ( Osmanlı Bankası ) 1863 yılında tasfiye dilerek Osmanlı hükümetinin de katılı ile Bank-ı Şahane-i Osmani adıyla yeni bir banka haline getirildi. I. Abdülaziz tarafından kuruluş anlaşması sağlandı ve banka tamamen kurulmuş oldu.

Banka sözleşmesinde geçen önemli birkaç madde şunlardı;

• Madde-1: Banka bir, devlet Bankası’dır. Osmanlı Bankası’ ismi ile anılacaktır.
• Madde-2: Banka tüm işlemlerinde Osmanlı hukukuna tabidir.
• Madde-3: Osmanlı Devleti banka üzerindeki hukuki teftişini görevlendireceği bir nazır (bakan) tarafından yürütecektir.