Osmanlıda İlk Anayasa Ne Zaman Çıkmıştır?

Osmanlıda İlk Anayasa Ne Zaman Çıkmıştır?

İlk Osmanlı anayasası nedir? Ne zaman çıkmıştır? Gibi sorularınıza net anlaşılır olması için bugün bu makaleyi yazmaktayız. Memleketimizin ilk anayasa adımları 19. Yüzyılın ortalarında atılmaya başladığı düşünülmektedir. 1808 tarihli Sened-i İttifak, 1839 tarihli Tanzimat Fermanı ve 1856 tarihli Islahat Fermanı gibi belgeler, anayasa özellikleri taşımaktaydılar. Bu belgeler ile ileride oluşacak anayasa aşamalarının ilk adımları atılmış oldu.

İlk Anayasa 23 Aralık 1876 tarihinde Kanun-ı Esasi adında kabul edilmiştir. O dönemde ilk defa anayasa ile kurulan parlamentolu bir dönem başlamıştır.

Sultan Abdülaziz’in tahtan indirilmesiyle beraber V. Murat padişah olarak yerini almıştır. V. Murat’ın sağlık problemleri ile birlikte akıl hastalığı yaşamaktaydı bu nedenden dolayı V. Muratta çok geçmeden tahtan indirilmiştir. Bu geçiş dönemlerinden sonra anayasa ve meşrutiyete taraftar olduğunu açıklayan II. Abdülhamid’in tahta çıkarılmasına neden olmuştur. Tanzimat döneminin yetiştirdiği devlet adamları ve aydınları, imparatorluğun geleceğini, anayasa ve batılı kurumların ithalinde görmüşler ve bu doğrultuda mücadele vermişlerdir.

Mithat paşanın zorlamaları ile birlikte anayasayı hazırlamak için komisyon oluşturulmuştur. Mithat Paşa’nın etkisinde çalışan Komisyon, 1831 Belçika Anayasası ve 1875 tarihli Fransa Anayasasında esinlenerek bir anayasa taslağı kaleme almış ve Sultan II. Abdülhamid’e sunmuştur. Padişah, aralarında tarihçi Ahmet Cevdet Paşa, Mabeyn Müşiri Eğinli İngiliz Sait Paşa, zamanın fıkıh uzmanı olan Uzun Etek Rıza Bey gibi alanlarında tanınmış kişilerden oluşan yeni bir komisyon oluşturarak Mithat paşanın oluşturmuş olduğu komisyon taslağını, inceleme sonucunda önceki taslağa yeniden şekil vermiştir. Kendi yetkilerini daha çok arttırmak için farklı değişliklerde bulunmuş ve sürgüne gönderme ( Ülkeden Uzaklaştırma ) yetkisini de padişaha vermiş oldu.

İlk Osmanlı Anayasası Ne Zaman İlan Edildi?

İlk Osmanlı Anayasası, 24 Aralık 1876 tarihinde Padişah tarafından bir Hattı Hümayun ile ilan edilmiştir. Kanun-ı Esasi, anayasada olması gibi halka sunulup oylama yaparak seçilmiş bir anayasa olmamıştır. Çeşitli ülkelerin anayasalarından kopya çekilerek oluşturulmuş, 28 üyeli bir kurul tarafından onaylanmıştır bu meclis, Meclis-i Mahsusa olarak bilinmektedir. Bununla birlikte, Kanun-ı Esasi ile mutlak monarşiden meşruti monarşiye geçiş sağlanmıştır. Anayasanın oluşmasının temel nedenleri ise, devletin işleyişini ve bireylerin hak ve hürriyetlerini düzenlemesi nedenleriyle, günümüz anayasalarına benzer şekildedir. Oluşturulan anayasa ilk kez, “ Milletin Temsili İlkesi “ demokrasinin temel ilkesi olarak devlet hayatına dâhil edilmiştir.

Kanun-i Esasi, yürürlükte kalmış olduğu süre boyunca 7 kez değişiklik göstermiştir. 24 Aralık 1876 yılında, Kanun-i Esasi ‘nin ilanı hakkında İrade-i Seniye’ de padişah tarafından kısaca, uygar devletlerin ilerlemelerinden bahisle ülke yasalarının kamunun oylarına dayanması gereği ifade edilmektedir.

İlk Anayasa Belgeleri:

1876 Kanun-i Esasi (Osmanlıca)

1876 Kanun-i Esasi ( Türkçe )

Kaynak: TBMM